Monumentale Route

Beschrijving

1.     Aan weerszijden van de Zaanbrug tussen Wormer en Wormerveer strekt zich een unieke industriële gevelwand uit met pak hui zen en rijst- en gortpellerijen van rond 1900. Door de opening van het Noordzeekanaal in 1877 werd de Zaanstreek uitstekend bereikbaar voor schepen met granen en hout uit de hele wereld. Sommige namen van panden verwijzen naar exotische plaatsen waar de producten vandaan kwamen. De industriële gevelwand is in de jaren negentig van de vorige eeuw gerestaureerd en in de oorspronkelijke staat teruggebracht. Binnen de pakhuizen zijn verschillende bedrijfjes gekomen, die niets meer met de oorspronkelijke functie te maken hebben. Noordelijk van de Zaanbrug bevindt zich het complex van de voormalige rijstpellerij Hollandia. Zuidelijk ziet u het complex van gerstpellerij Mercurius, waarin nu Lassie is gevestigd, de enige nog werkende rijstpellerijfabriek

2.     Het zwarte, houten pakhuis Koningsbergen in Oost-Knollendam valt op tussen de overwegend bakstenen monumenten in de omgeving. Het dateert van halverwege de 18e eeuw en stond tot 1889 als pakhuis aan het Zwet. Na de verhuizing naar deze plek werd er zaad opgeslagen. De naam verwijst naar een stad in Oost-Pruisen waarmee handel werd gedreven

3.     Op een groot deel van de route hebt u de vaarpolder Polder Wormer, Jisp en Neck – een beschermd natuurgebied – aan uw rechterhand. Om de polder droog te houden, werden veel slootjes gegraven. Zo veranderde de polder in een waterrijk gebied vol veeneilandjes die per boot bereikbaar zijn: een paradijs voor weide- en watervogels. Een groot deel wordt zodanig beheerd dat weidevogels als grutto, kieviet, roerdomp en lepelaar er goed kunnen gedijen. Grazende runderen houden het weidegebied open en dankzij organische mest is de bodem rijk aan wormen: een delicatesse voor weidevogels.

4.     Het vliegtuigmonument is door de Purmerender Just Kroon opge[1]richt om de bemanning te herden[1]ken van drie geallieerde bommen[1]werpers die hier in 1943 en 1944 zijn neergestort. Blikvanger is de door het ongeluk vervormde pro[1]peller van een van de vliegtuigen

5.     Een belangrijk monument is het kleine raadhuis in Jisp. Het is een tastbaar bewijs van de welvaart in de periode van de walvisvaart. Het raadhuis ligt aan de wegsloot die in 2012 als enige sloot in Nederland de status van monument heeft gekregen. Jisp was niet alleen bekend door de walvisvaart, maar ook door de chirurgijnen, die onder andere zeer bekwaam waren in het behandelen van botbreuken.

6.     Wormer is ontstaan rond de hervormde kerk. Herberg Het Moriaanshoofd, in 1585 gebouwd, is het oudste gebouw van Wormer. Het statige koopmanshuis uit 1660 getuigt van de welvaart van Wormer. In 1805 werd dit koopmanshuis het raadhuis van Wormer en sinds 1997 is het weer in gebruik als woning.

7.     De Bartelsluis ligt er een beetje zielig bij: gedempt en slecht onderhouden. De hoogtijdagen van deze sluis, van 1638 tot 1960, zijn ook al lang voorbij. In Wormer werd destijds scheepsbeschuit gebakken, ook wel tweebak genoemd. Maar liefst 8 korenmolens maalden het meel dat door 130 beschuitbakkers werd verwerkt tot proviand voor vissers- en handelsschepen. Met speciale schuiten ging het beschuit via de sluis naar de afnemers in de grote steden. Toen de scheepsbeschuit niet meer nodig was, maakte papierfabriek Van Gelder & zn tot 1960 veelvuldig gebruik van de sluis. In 1972 is de sluis gedempt.