Apostolisch Gemeenschap

Door omstandigheden is dit monument helaas gesloten tijdens Open Monumenten dag. Excuses voor het ongemak.

Aan de oostkant van de Zaan vestigden Waterlandse doopsgezinden zich al vroeg. Rond 1600 hadden zij een predikhuis en vanaf 1656 een houten vermaning. In 1860 besloot men tot de bouw van een nieuw kerkgebouw aan de Oostzijde (nr. 82), als teken van zelfstandigheid. Architect L.J. Immink ontwierp een opvallend achthoekig gebouw met pentakelvorm, voltooid in 1861 voor f 47.400. De bijnaam “de Doofpot” ontstond vanwege de gelijkenis met een molen zonder wieken.

In 1887 werd het plafond rijk beschilderd, mogelijk om te wedijveren met andere vermaningen. De gemeente telde enkele rijke leden, zoals Zwaardemaker en Schoen. In 1953 nam het Apostolisch Genootschap het gebouw over. Deze religieus-humanistische beweging streeft naar verbondenheid, compassie en duurzaamheid. 

Tussen 2000 en 2005 vond een grondige restauratie plaats. De oude bijzaal uit de jaren ’20 werd vervangen door een moderne vleugel met ontmoetingsruimte en bijzalen (kosten: € 3,2 miljoen).

Architectuur en betekenis

De achthoekige vorm verwijst naar vroegchristelijke bouwtradities, waarin dergelijke vormen werden gebruikt voor doopkapellen en martelarenkerken. Tot het einde van de Franse tijd mochten doopsgezinden geen kerken bouwen die eruitzagen als kerken, vandaar hun vaak schuurachtige uiterlijk. Met meer tolerantie na die tijd, ontstonden ook uitgesproken kerkelijke ontwerpen, zoals deze vermaning, geïnspireerd op vroegchristelijke eenvoud en symboliek.