BOXER A SMRT [The Boxer and Death]

Jan Komínek wacht in een concentratiekamp op zijn executie, totdat kampcommandant Kraft ontdekt dat Komínek professionele bokservaring heeft. Kraft, zelf verdienstelijk bokser, is altijd op zoek naar waardige tegenstanders en spaart Komíneks leven. Jan krijgt een bevoorrechte positie om weer aan te sterken en moet gaan trainen voor een gevecht tegen commandant Kraft.

Slowaak Peter Solan hoorde tot de lichting talentvolle Tsjechoslowaakse New Waveregisseurs die furore maakten tijdens de Praagse Lente. Na de “normalisatie” werd Solan overgeplaatst naar kortfilmstudios, waar hij documentaires moest maken. Deze film is losjes gebaseerd op het leven van bokser Tadeusz Pietrzykowski, die de concentratiekampen in Auschwitz en Neuengamme overleefde door deel te nemen aan gevechten ter vermaak van de SS-bewakers. Destijds vonden de censoren het lastig dat de film de Duitse kampcommandant niet louter als monster portretteerde, maar als iemand die ook menselijke trekken toont — wat in de context van de toenmalige politieke druk (‘pro-fascistisch’) riskant kon zijn.

Štefan Kvietik als Komínek en Manfred Krug als Kraft leveren indrukwekkende prestaties. Vooral de relatie tussen beide is gelaagd: niet puur goed vs. kwaad, maar met spanningen, afhankelijkheden, psychologische nuances. Kvietik moest als voorbereiding intensieve bokstrainingen doen, maar vond het moeilijkste in zijn rol het uitdrukken van Komineks besef dat zijn ‘voordeel’ ook medeplichtigheid betekent: “hoe speel je iemand die wil overleven zonder zijn ziel te verliezen?”

Boxer a Smrt kun je kijken als puur een oorlogsfilm, dan zie je een bokser in een kamp. Maar als je kijkt naar wat er niet wordt gezegd — de blikken, het zwijgen, de fysieke vermoeidheid — dan zie je een diep menselijk drama over waardigheid in een onmenselijke wereld.